TRAMWAJE WARSZAWSKIE
STRONA PRYWATNA


ZAKŁAD REALIZACJI PRZEWOZÓW     R-3   MOKOTÓW


Już w latach międzywojennych XX wieku stwierdzono potrzebę budowy dużej zajezdni celem obsługi rozległego obszaru Mokotowa (istniejąca remiza przy ulicy Puławskiej była mała i niewygodna w eksploatacji). Z tym zamiarem Tramwaje i Autobusy m.st.Warszawy zakupiły w latach 30-tych działkę przy ul. Pęcherskiej róg Bełskiej. Wybuch wojny i potrzeba odbudowy sieci po zniszczeniach wojennych odsunęły jednak na pewien czas dalsze działania. W 1950r. rozpoczęto projektowanie nowej zajezdni(autobusowej w zachodniej częœci i tramwajowej w częsci wschodniej). Projekt wykonany przez przedsiębiorstwo "Miastoprojekt Stolica" (ukończony w 1951r. ale zatwierdzony dopiero w lipcu 1952r.) przewidywał budowę hal postojowych o kubaturze 80 tys m3. W tym samym 1952r. położono kamień węgielny pod budowę zajezdni (która choć nie zmieniła swojej pierwotnej lokalizacji, to zmieniła przypisany jej adres na ul. Woronicza 27). Miejsce to znajdowało się wtedy na dalekich przedmieściach miasta, w okolicy dopiero powstającej Południowej Dzielnicy Przemysłowej - dzięki temu było wystarczająco dużo miejsca do zbudowania dużej przelotowej zajezdni.

Nową zajezdnię "Mokotów" otwarto uroczyście w sobotę 10 września 1955r. Pierwszym kierownikiem zajezdni został Wincenty Brodecki, a pierwszym tramwajem który wyjechał za bramę był wagon typu N o numerze taborowym 778, kursujący w dniu otwarcia na linii 23, prowadzonyh przez motorniczego Szymona Wieczorka. Pojemność zajezdni oceniono na 250 wagonów (w tym 200 w hali). W centralnej części mieściły się 2 hale postojowe po 8 torów każda, posiadających kanały rewizyjne na całej długości, pomiędzy którymi ulokowano 3-torową halę remontową. Budynek hali jest jednokondygancyjny z podpiwniczeniem w centralnej części, ma długość ok. 148m, wykonany jest w konstrukcji szkieletowej żelbetowej, dachy nad halami postojowymi są dwuspadowe, dach nad halą remontową jest płaski. Oświetlenie hal zapewniają okna w ścianach bocznych oraz świetliki dachowe rozmieszczone co ok. 27 m. Po zachodniej stronie hal (przed bramą wyjazdową) znalazło się 10 torów postojowych, 2 tory postojowe ulokowano także pod płotem po stronie wschodniej. Na zachód i południe od torów postojowych zlokalizowano kilka mniejszych budynków - budynek zakładu torów, budynek składu smarów i materiałów palnych, budynek składu soli, budynek podstacji trakcyjnej i ciekawostkę - budynek "dezynfekcji" przeznaczony do usuwania z wagonów tramwajowych ewentualnego opadu radioaktywnego. Zimnowojenne obawy były przyczynš zaprojektowania także dwóch schronów (jeden pod budynkiem administaracyjnym, drugi pod budynkiem zakładu torów).
W dniu otwarcia gotowa była tylko główna hala, na dodatek początkowo bez ogrzewania (pierwszą zimę ogrzewanie zapewniały koksowniki) - całe zaplecze administracyjno-socjalne mieściło się w niewielkim drewnianym baraczku. Dopiero w lutym 1957r. otwarto budynek administracyjny wraz z kotłownią i budowa zajezdni została oficjalnie zakończona. Mimo to nadal prowadzono drobniejsze prace, m.in. wybudowano drogi wewnętrzne i chodniki, posadzono drzewa (większość z tych prac odbywała się w ramach tzw. prac społecznych) W dniu 1 stycznia 1967r. następują zmiany organizacyjne przedsiębiostwa, a co za tym idzie, także zmiana kierownika zajezdni - zostaje nim Mieczysław Stańczuk.

Pod koniec lat 60-tych zajezdnia została podłączona do miejskiej sieci grzewczej, tym samym wyłączono własną kotłownię. W 1969r. przebudowano system ogrzewania hali (zamiast umieszczonych pod stropem nagrzewnic ciepło zapewniały grzejniki kanałowe umieszczone pod pomostami roboczymi). W latach 70-tych zainstalowano elektryczne podnośniki (wcześniej wagony podnoszone były za pomocą ręcznych lewarów), uruchomiono akumulatornię i nowe stanowiska diagnostyczne podzespołów elektrycznych. W 1998r.podjęto decyzję o zakupie pierwszej w Warszawie tokarki podtorowej (prod. Rafamet z Kuźni Raciborskiej), umożliwiającej przetaczanie kół bez potrzeby zdejmowania wózków z wagonu. Tokarka została zainstalowana w budynku dawnej "dezynfekcji" zlokalizowanej na zachodnim skraju zajezdni. W 1999r. nad dwoma torami w hali zbudowano pomosty do obsługi wagonów niskopodłogowych, w latach 2000-2001 przebudowano sieć zasilającą i wykonano instalacje ogrzewania elektrycznego wszystkich zwrotnic na terenie zajezdni. W nietypowej roli wystąpiła zajezdnia w dniu 6 sierpnia 2008r. kiedy to na terenie zajezdni (dokładniej - przy hali wschodniej od strony ul. Konstruktorskiej) przedstawiciele Tramwajów Warszawskich sp. z o.o. oraz ZTM i władz miasta podpisali umowę wieloletnią na lata 2008-2027.
W listopadzie 2013r. w związku ze zmianami organizacyjnymi w Tramwajach Warszawskich zajezdnia zmieniła nazwę na Zakład Realizacji Przewozów R-3 Mokotów.
W 2015r. oddano do użytku tory postojowe zlokalizowane w północno-wschodnim narożniku zajezdni (od strony skrzyżowania ulic Wołoskiej i Woronicza). Znajduje się tam 11 ślepo zakończonych torów (podłączonych do skrajnego toru postojowego po wschodniej stronie hali postojowej), podzielonych na dwie grupy (pomiędzy nimi zachowano miejsce na przewidywany budynek nowej lakierni).

10.09.1955 - 31.12.1966 Stacja Obsługi Tramwajów "Mokotów"
01.01.1967 - 31.10.2013 Zakład Eksploatacji Tramwajów R-3 Mokotów
01.11.2013 - ... Zakład Realizacji Przewozów R-3 Mokotów

   
 
 
   


Do nowej zajezdni (noszącej wtedy nazwę Stacja Obsługi Tramwajów "Mokotów") przeniesiono tabor ze starej zajezdni przy ul.Puławskiej - trafiły więc tu wagony różnych typów, tak najstarsze wagony przedwojenne (A, C, D, E, K i Lw) jak i najnowsze eNki. Tabor został jeszcze w tym samym roku nowymi wagonami z Konstalu (N3 768-816 oraz ND3 1705-1754). W 1958r. trafiły tu kolejne nowe wagony - 4N (nr tab. 845-868) i 4ND (nr tab. 1830-1847). Niedługo potem na zajezdnię trafił także wagon Tatra T1 o nr tab. 501. W dniu 27 lipca 1961r. wpisano na stan zajezdni pierwsze wagony typu 13N (o nr tab. 509-514), a w ciągu roku kolejne (515-522). Wagony te kursowały początkowo wyłącznie na liniach 31 i 33. Na początku 1961r. różnorodność wagonów zwiększyła się jeszcze w związku z przeniesieniem na "Mokotów" wagonów odstawionych na zlikwidowanej wtedy zajezdni "Solec". W 1962r. na Mokotów trafiły także pierwsze wagony 13N (nr tab. 503-508) oraz prosto z Chorzowa wagony 524 i 525.
W latach 1962-1963 na zajezdnię trafiły jeszcze wagony typu PN. Były to jednak ostatnie wagony klasyczne przekazane na Mokotów - od tego czasu trafiały tu tylko wagony 13N, a starsze wagony były kasowane (m.in. w 1968r. ostatni w Warszawie wagon typu Lw nr tab. 528 i ostatni wagon Tatra T1 nr tab 502) lub oddawane do innych zajezdni (w tym wagony PN oddane w 1966r.). Od 1968r. na zajezdni (noszącej już wtedy nazwę Zakład Eksploatacji Tramwajów R-3 Mokotów) aż do 1991r. stacjonowały tylko wagony 13N - jedynie przejściowo pojawiały się w tym czasie wagony 106N (gościnnie 1+2 w 1978r, oraz 2004+2003 w latach 1985-1987, znajdujące się na Mokotowie tylko w dokumentacji MZK, w rzeczywistości będące na R-1 Wola) oraz 105N (1002+1003, przez kilka miesięcy na przełomie 1980/1981r).
Dopiero w 1991r. na zajezdnię R-3 Mokotów trafiły wagony 105Na (pierwszymi były wagony 1348+1347 oraz 1362+1361). W kolejnych latach trafiły tu kolejne wagony 105Na - tak nowe (w latach 1991-1992) jak i przenoszone z innych zajezdni (w latach 1995-2001). W 1993r. na Mokotów dotarły wagony 105Nb (łącznie 10szt, z czego 6 wagonów zostało w 1994r zastąpione przez 105Nb/e), a w następnych latach kolejne odmiany stopiątek: 105Ne (14 wagonów w latach 1993-1994), 105Nf (26 wagonów w latach 1994-1996), 105Nm (10 wagonów dostarczonych w latach 1996-1997), dodatkowo w 1996r. znalazły się tu pozostałe 4 wagony typu 105Nb przeniesione z R-2 Praga.
Dostawy nowego taboru wymuszały z kolei zmniejszanie się ilości wagonów 13N - w 1998r. znajdowały się tam tylko 72 wagony tego typu. W latach 1998-1999 na stan zajezdni wpisano łącznie 7 wagonów typu 116Na/1, natomiast ósmy wagon tego typu (3030) trafił tu 01.06.2003r - przez dłuższy czas były najnowszymi choć i zarazem najbardziej awaryjnymi wagonami na zajezdni R-3 Mokotów. W drugiej połowie 2007r. wszystkie stoszesnastki zostały przeniesione na zajezdnię R-2 Praga, zamiast nich na Mokotów trafiły 15 szt. najnowszych warszawskich tramwajów niskopodłogowych - 120N.
W latach 2010-2013r. na zajezdnię R-3 Mokotów trafiło 60 nowych wagonów typu 120Na Swing. Dostawy nowych wagonów pozwoliły na skreślenie wszystkich wagonów 13N (ostatni z nich skreślono 14 stycznia 2013r.) oraz przeniesienie części wagonów 105Na na zajezdnię R-4 Żoliborz. Równocześnie jednak na R-3 Mokotów trafiło 5 składów 105Na z zajezdni praskiej - w zamian na R-2 Praga oddano 5 składów typu 105Nf. W latach 2014-2015. na mokotowską zajezdnię trafiły wagony 105N2k/2000, zastępując skreślane najstarsze wagony 105Na.
Zajezdnia Mokotów jest także "domem" dla większości warszawskich wagonów historycznych.


  STATYSTYKA TABORU  

05.08.2015 NAPISZ DO AUTORA © MKM 101